W Polsce znajduje się ponad 1 500 rezerwatów przyrody, podzielonych na 9 rodzajów rezerwatów, z czego ponad połowę stanowią rezerwaty leśne.

Na terenie Nadleśnictwa Nowa Dęba, zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie z dnia 2 kwietnia 2024 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Dolina Smarkatej”, powołany został krajobrazowy rezerwat przyrody.

Rezerwat „Dolina Smarkatej” zajmuje obszar 55,94 ha, z czego 35,78 ha na terenie Nadleśnictwa Nowa Dęba.

Otulina rezerwatu zajmuje obszar 155,11 ha, z czego 50,77 ha na terenie Nadleśnictwa Nowa Dęba.

Podstawowym celem ochrony jest zachowanie naturalnych procesów przyrodniczych, zarówno przyrody ożywionej, jak i nieożywionej. Szczególnym walorem tego obszaru są mało zaburzone procesy fluwialne, torfotwórcze oraz naturalna dynamika zbiorowisk leśnych. Ochrona rezerwatowa zapewni trwałość mokradeł (ekosystemy wód słodkich to najbardziej zagrożone siedliska w skali globalnej) oraz wysokiej różnorodności biologicznej. Dodatkowo ochrona populacji raka szlachetnego.

Rezerwat przyrody jest formą ochrony pozwalającą na ochronę bierną (ścisłą), a więc zachowanie dzikiego charakteru doliny rzeki Smarkatej. W kontekście zmiany klimatu, powstanie rezerwatu może przyczynić się zarówno do poprawy warunków hydrologicznych, jak i zmniejszyć problemy związane z gospodarowaniem drzewostanami w trudnych warunkach terenowych.